Główną funkcją odżywiania jest zaspokojenie potrzeb energetycznych w organizmie związanych z całkowitą przemianą materii. Całkowita przemiana materii (CPM), jest sumą przemian energetycznych związanych z codzienną aktywnością fizyczną i procesami zachodzącymi w organizmie człowieka jak np. oddychanie, wytwarzanie krwinek czerwonych, praca serca itd.
Składa się ona z:
- Podstawowej przemiany materii (PPM)
- Ponadpodstawowej przemiany materii (PPPM)
Jest wszystkimi wydatkami organizmu, związanymi z funkcjami podtrzymujących życie w spoczynku i nie związanymi z aktywnością fizyczną, a więc są to procesy takie jak: wydalanie, przemiany metaboliczne, produkcja hormonów, hipertrofia mięśniowa, oddychanie itd.
Na Podstawową przemianę materii wpływa:
- Temperatura otoczenia (niska temperatura - powoduje wzrost wagi, wysoka - spadek)
- Wzrost i masa ciała (większy wzrost i masa ciała zwiększa PPM)
- Stan zdrowia (wzrost PPM - nadczynność tarczycy, gorączka. Spadek PPM - niedoczynność tarczycy, niedożywienie)
- Stan fizjologiczny (wzrost PPM - ciąża)
- Wiek (PPM wraz z wiekiem maleje)
- Płeć (PPM u kobiet - niższe, PPM u mężczyzn - wyższe)
- Dla mężczyzn PPM (kcal/dobę) = 66,47 + 13,75 W + 5 H - 6,75 A
- Dla kobiet PPM (kcal/dobę) = 665,09 + 9,56 W + 1,85 H - 4,67 A
Całkowita przemiana materii (CPM)
Jest całkowitym wydatkiem energetycznym człowieka, równoważnym z jego zapotrzebowaniem energetycznym.
Ponadpodstawowa przemiana materii (PPPM)
Jest wydatkiem energetycznym związanym z:
- Ze zużyciem energii podczas codziennych czynności (np. chodzenie, zmywanie, śpiewanie)
- Utrzymywaniem stałej temperatury ciała
- Trawieniem, metabolizmem składników odżywczych: węglowodanów, białek, tłuszczy (stanowi ok. 10% PPM)
Aktywność na poziomie:
- Niskim (siedzący tryb życia - brak aktywności fizycznej): PPM x 1,4
- Średnim (sport rekreacyjny - np.intensywne spacery, tenis 2 x wtygodniu): PPM x 1,7
- Wysokim (sportowcy - np. codzienna siłownia): PPM x 2,4
Bilans energetyczny organizmu
Jest porównaniem ilości dostarczonej energii do organizmu z pokarmu, który zjedliśmy z ilością zużytej energii przez organizm.
Bilans energetyczny dorosłego człowieka:
- Ujemny: Ilość pobranej energii jest mniejsza od ilość energii dostarczonej --> wykorzystanie energii zmagazynowanej w tkance tłuszczowej --> spadek masy ciała
- Zerowy: Ilość pobranej energii jest równa z ilością energii dostarczonej --> utrzymanie obecnej masy ciała
- Dodatni: Ilość pobranej energii jest większa od ilości energii dostarczonej --> magazynowanie nadwyżki energetycznej w tkance tłuszczowej--->wzrost masy ciała
Bilans Zerowy: Sprzyja zachowaniu obecnej masy ciała, nie wpływa negatywnie na zdrowie
Bilans Dodatni: Przyczynia się do otyłości, zwiększa ryzyko wystąpienia wielu chorób związanych z otyłością takich jak: choroby serca i układu krążenia, cukrzyca, wystąpienie raka, choroby stawów, zwyrodnienia, choroby układu oddechowego, zaburzeń miesiączkowania, płodności. Dodatni bilans energetyczny zalecany jest wtedy, kiedy zachodzi potrzeba zwiększenia masy ciała jak np. w przypadku niedożywienia lub w przypadku sportowców chcących powiększyć masę mięśniową.
Sama waga w stosunku do wzrostu ciała nie musi świadczyć o otyłości. Ważny jest % odtłuszczenia organizmu, zarówno tłuszcz gromadzony pod skóra jak i tłuszcz magazynowy między organami wewnętrznymi. Istnieje kilka sposobów pomiaru poziomu tkanki tłuszczowej.
Metoda mierzenia na specjalistycznych wagach: Opiera się na wytwarzaniu bezpiecznego impulsu przez wagę i zmierzeniu oporności ciała. Dzięki temu możemy uzyskać wiele danych takich jak % masy mięśniowej, ilość zgromadzonej wody i tkanki tłuszczowej.
Metoda mierzenia specjalistycznym cyrklem: Polega na zmierzeniu grubości fałdu skórnego. Połowa gromadzonej tkanki tłuszczowej odkłada się tuż pod warstwą skóry. W badaniu tym mierzy się fałd skórny tuż nad kością biodrową lub przedramieniu.
Dodatkowo bada się: mocz, krew oraz hormony.
Najczęściej rzeczywistą masę ciała mierzy się za pomocą wskaźnika BMI
Wzrost - podany w metrach
Np. Osoba mająca 175cm wzrostu i ważąca 80kg
BMI = 80 : (1,75 x 1,75) = 26,1
Klasyfikacja masy ciała ze względu na BMI
- <20 - niedowaga
- 20-24,9 - norma
- 25-29,9 - nadwaga
- 30-34,9 - otyłość średniego stopnia
- 35-39,9 - otyłość znacznego stopnia
- >40 - otyłość bardzo znaczącego stopnia
